Mówi się, że endometrioza to podwójna miesiączka, co nie oznacza, że plamienie u kobiety występuje dwa razy w ciągu miesiąca. Menstruacja przebiega podwójnie – na zewnątrz i do środka organizmu kobiety. Dlaczego?
Endometrioza to inaczej wędrująca śluzówka macicy, czyli nieprawidłowe umiejscowienie jej elementów w organizmie kobiety. Przy prawidłowym cyklu menstruacyjnym przez trzy tygodnie błona śluzowa narasta w jamie macicy, po to by w czasie miesiączki ulec złuszczeniu.
U części kobiet endometrium razem z krwią miesiączkową trafia do jajowodów i wydostaje się nimi do jamy brzusznej. Dociera ono do otrzewnej, jajników, jelit i może tam pozostać. To powoduje wczepianie się komórek błony śluzowej do innych narządów.
Wędrująca śluzówka podlega zmianom hormonalnym, a w trakcie miesiączki zaczyna się złuszczać i krwawić, ale krew nie znajduje żadnego ujścia. Rezultatem tego jest tworzenie skrzepów, a to z kolei prowadzi do powstania torbieli endometrialnych i zrostów, które wywołują ból.
Dlaczego chorujemy na endometriozę?
Szacuje się, że endometrioza dotyka 5-20 proc. kobiet w wieku 20-40 lat. Przyczyny endometriozy pozostają nie do końca zbadane. Wielu lekarzy uważa, że jest ona wynikiem menstruacji wstecznej, na skutek której część krwi miesiączkowej cofa się przez jajowody, zagnieżdża w tkankach miednicy i zaczyna się rozrastać. Teoria ta jest nazywana teorią transplantacji.
Niektórzy ginekolodzy skłaniają się ku teorii metaplazji, która uważa, że niezróżnicowanym komórkom przypisuje się zdolność przekształcania się pod wpływem różnych czynników w komórki endometrium.
Zobacz: Torbiel jajnika – objawy i leczenie
Jeszcze inni przyjęli trzecią teorię powstawania endometriozy, czyli teorię indukcji, która łączy elementy z dwóch powyższych. Uznaje ona, że na rozwój choroby mają wpływ zarówno czynniki genetyczne, jak i aktywność układu immunologicznego.
Endometrioza objawy
Zdarza się, że choroba przebiega bez dolegliwości, nawet w jej zaawansowanym stadium. Jednak najczęściej endometrioza objawia się silnymi bólami menstruacyjnymi. Mogą pojawiać się one przed spodziewaną miesiączką i utrzymywać aż do zakończenia krwawienia. Okres jest zazwyczaj dłuższy oraz bardziej obfity i może wystąpić plamienie międzymiesiączkowe.
U niektórych kobiet choroba objawia się także bólami krzyża, bólem przy oddawaniu moczu, biegunką, wymiotami i bólami głowy. Jeśli zmiany są umiejscowione między macicą, a odbytnicą odczuwalny jest ból podczas stosunku, parcie w odbytnicy i bolesność przy wypróżnianiu. Jeżeli endometrium wszczepi się w pęcherz lub odbytnicę mogą pojawić się ślady krwi w moczu lub kale.
Zobacz: Dlaczego nie możesz zajść w ciążę?
Jednym z najczęstszych objawów, a jednocześnie skutków endometriozy jest bezpłodność. Najczęściej dotyka ona kobiet, u których choroba zaatakowała jajniki i jajowody, powodując zrosty. Zamykają one bowiem drogę komórki jajowej do jajnika, gdzie najczęściej dochodzi do zapłodnienia.
Objawy choroby mogą być mylone z zapaleniem wyrostka robaczkowego lub zespołem jelita drażliwego, a nawet nowotworami narządów rozrodczych.
Endometrioza ma cztery stadia rozwojowe:
- endometrioza w stadium minimalnym – małe ogniska chorobowe, poniżej 5 mm. Zrosty występują na jajnikach i jajowodach
- endometrioza w stadium łagodnym – liczne ogniska chorobowe, występują najczęściej w zatoce Douglasa, a na jajnikach występują torbiele endometrialne
- endometrioza w stadium umiarkowanym – ogniska chorobowe są większe niż 5 mm, a więzadła krzyżowo-maciczne pokryte zrostami
- endometrioza w stadium ciężkim – torbiele endometrialne wszczepione są m.in. na wyrostku robaczkowych, pochwie, szyjce macicy i pęcherzu moczowym
Endometrioza leczenie
Chorobę pozwala wykryć laparoskopowe badanie wnętrza macicy. Najczęściej odbywa się ono przy szukaniu przyczyny, dla której kobieta nie może zajść w ciążę lub podczas operacji.
Leczenie endometriozy zależy od rodzaju i stopnia nasilenia dolegliwości, a także wieku pacjentki i planów dotyczących zajścia w ciążę. Najczęściej rozpoczyna się je od podania leków hormonalnych i NLPZ czyli niesteroidowych leków przeciwzapalnych. Tabletki antykoncepcyjne stosuje się przez 6-12 miesięcy w terapii ciągłej, co powoduje stan pseudociąży – zahamowana zostaje cykliczna stymulacja endometrium, dzięki czemu objawy zanikają, a czasem dezaktywuje się sama choroba.
Głównymi wskazaniami do terapii hormonalnej są nieoperacyjne postacie endometriozy lub nawrót dolegliwości. Wybór konkretnego leku jest dokonywany w oparciu o indywidualne potrzeby i ewentualne efekty uboczne leczenia.
Enometrioza może być leczona także innymi środkami farmakologicznymi, jak:
- danazol
- progestageny
- analogi gonadoliberyny
- inhibitory aromatazy
Jeśli terapia farmakologiczna nie przynosi rezultatu stosuje się leczenie chirurgiczne. Zabieg przeprowadza się metodą laparoskopową. Tradycyjną operację stosuje się tylko w przypadku znacznych zmian w jamie brzusznej. Może ona obejmować usunięcie ognisk i torbieli, całego jajnika lub macicy z przydatkami, co jest leczeniem ostatecznym.
Endometrioza jest ciężką chorobą do leczenia, ponieważ często dochodzi do nawrotów. Jej późne rozpoznanie i niewłaściwe leczenie może prowadzić do wielu powikłań i znacznego pogorszenia komfortu życia. W skrajnych przypadkach kobieta może być zmuszona do wykonania stomii lub histerktomii.
Endometrioza, a ciąża
Specjaliści szacują, że płodność u kobiet, u których stwierdzono endometriozę jest około dziesięciokrotnie mniejsza, czyli w 40-50% przypadków za niemożność zajścia w ciążę odpowiada endometrioza.
Szansę na zajście w ciążę maleją wraz ze stopniem zaawansowania choroby, ponieważ wynikają z zaburzeń anatomicznych miednicy mniejszej, zrostów, torbieli na jajnikach i zaburzeń funkcjonowania jajowodów.
Warto przeczytać: Objawy i leczenie mięśniaków macicy
Ciąża często zmniejsza objawy endometriozy. Zahamowanie rozwoju choroby i łagodzenie jej objawów wynika z wysokiego poziomu progesteronu w organizmie, ponieważ powoduje on, że ogniska chorobowe stają się mniej aktywne, a sama poprawa stanu zdrowia wynika z zatrzymania menstruacyjnych krwawień.
Niektóre kobiety ciężarne odczuwają jednak nasilenie dolegliwości chorobowych – szczególnie w pierwszym trymestrze ciąży. Jest to związane z szybkim powiększaniem się macicy, co powoduje naciąganie i rozrywanie zrostów i tkanek. Pogorszenie może wynikać także z wysokiego poziomu estrogenów w czasie ciąży, a te działają stymulująco na ogniska endometriozy.
