Polska ma jeden z najwyższych wskaźników zachorowań i umieralności z powodu nowotworów złośliwych szyjki macicy w Europie.
Ryzyko wystąpienie tego typu raka wzrasta po ukończeniu 30. roku życia. Jego leczenie czasami sprowadza się do usunięcia narządów rodnych, co wywołuje lęki u wielu kobiet. Jednak wczesne wykrycie daje więcej możliwości terapeutycznych, a jeśli nawet interwencja chirurgiczna okaże się konieczna, to możliwe, że nie będzie musiała być aż tak rozległa.
Krąży przekonanie, że rak szyjki macicy najczęściej jest dziedziczony. Niekoniecznie. Wywołuje go wirus brodawczaka ludzkiego (HPV), którym można zarazić się podczas stosunków płciowych lub w toalecie. Większość zakażeń ustępuje samoczynnie, w czasie od 6 do 12 miesięcy, ale niektóre z nich przeradzają się w nowotwór. Istnieją także dodatkowe czynniki, które zwiększają ryzyko infekcji, jak np.:
- palenie tytoniu,
- obniżony poziom odporności,
- wczesna inicjacja seksualna,
- długotrwałe stosowanie tabletek antykoncepcyjnych,
- choroby przenoszone drogą płciową (np. HIV, chlamydia),
- cukrzyca,
- otyłość,
- nadciśnienie,
- promieniowanie rentgenowskie.
Pierwszymi sygnałami, jakie wysyła organizm posiadający chore komórki, są dłuższe i bardziej obfite miesiączki, krwawienia między menstruacjami i po stosunku. Z czasem mogą pojawić się upławy, bóle podbrzusza i w okolicy lędźwiowo-krzyżowej oraz nieprzyjemne uczucie przy oddawaniu moczu. Jednak rak szyjki macicy może się rozwijać przez kilka, a nawet kilkanaście lat bez żadnych charakterystycznych objawów. Dlatego należy regularnie odwiedzać ginekologa i poddawać się badaniom, ponieważ tylko w ten sposób możemy uchronić się przed nowotworem.
Zobacz też: Jak często i kiedy robić cytologię?
Badanie cytologiczne budzi strach. Jest on jednak niepotrzebny, ponieważ trwa ono tylko chwilę, jest bezbolesne i nie wymaga skierowania od lekarza. Cytologia pozwala ocenić stan szyjki macicy i wykryć ewentualne zmiany: przedrakowe, nadżerki, stan zapalny, infekcje wirusem brodawczaka ludzkiego.
Na czym to polega?
Po wprowadzeniu wziernika do pochwy, lekarz przy użyciu specjalnej szczoteczki na długiej rączce pobiera próbkę śluzu i złuszczonego nabłonka. Wymaz dotyczy dwóch miejsc – tarczy szyjki macicy i znajdującego się głębiej kanału. Próbki nanoszone są na specjalne szkiełko, utrwalane odczynnikami i oceniane pod mikroskopem w laboratorium.
Kiedy po raz pierwszy?
Wykonanie badania cytologicznego zaleca się w momencie rozpoczęcia współżycia seksualnego. Jeżeli kobieta nie jest aktywna płciowo i nie istnieją żadne dodatkowe wskazania medyczne to cytologia powinna być wykonana około 25 roku życia. W przypadku dziewicy lekarz korzysta z cieńszego wziernika, który wsuwa do pochwy delikatnie przez otwór w błonie.
Jak często robić badanie cytologiczne?
Badanie cytologiczne powinno się wykonywać profilaktycznie raz w roku.
Szczególnie narażone są kobiety, które przypadki raka szyjki macicy mają w rodzinie, są nosicielkami wirusa HPV, często zmieniają partnerów seksualnych lub przyjmują leki obniżające odporność.
Jeśli wcześniejsze badanie cytologiczne wykazało zły wynik lekarz może zasugerować wykonywanie cytologii nawet co sześć miesięcy.
Kiedy?
Badanie cytologiczne powinno wykonywać się nie wcześniej niż w 4 dniu po miesiączce i nie później niż 4 dni przed kolejną menstruacją. Najbardziej optymalnym czasem jest okres pomiędzy 10, a 18 dniem cyklu. Przed badaniem cytologicznym nie należy stosować leków dopochwowych ani tamponów. Należy też powstrzymać się przed stosunkami płciowymi. Jeśli istnieje podejrzenie stanu zapalnego należy najpierw się wyleczyć, a później zgłosić na badanie cytologiczne.
Przed wizytą u lekarza należy sobie przypomnieć datę ostatniej miesiączki, długość trwania cyklu, przebyte choroby, ciąże, porody i stosowanie ewentualnych leków.
Jak odczytać wynik cytologii?
Wyniki badania cytologicznego interpretuje się według Skali Papanicolau, dlatego warto wiedzieć, jak ją interpretować.
Warto przeczytać: Kalendarz badań dla kobiety
Scala Papanicolau:
1 grupa – w rozmazie występują wyłącznie prawidłowe komórki nabłonka płaskiego i gruczołowego. Jeśli dostajesz takie wyniki cytologii – kolejne badanie możesz wykonać za 2-3 lata.
2 grupa – rozmaz uznaje się za niepodejrzany. Obok komórek obecnych w grupie 1, znajdują się też komórki zapalne. Nie widać jednak komórek nieprawidłowych, charakterystycznych dla stanu przedrakowego. Takie wyniki cytologii mają najczęściej kobiety, u których pojawia się nadżerka. Trzeba ją wyleczyć i powtórzyć badanie.
3 grupa – wynik jest zaliczany do podejrzanych. W rozmazie widać komórki nieprawidłowe. Zmiany są określane jako małe, średnie lub duże. Pierwsze są wynikiem silnego odczynu zapalnego i mogą się cofnąć po leczeniu. Przy średniej lub dużej dysplazji lekarz zaleca dodatkowe badania np. kolposkopię lub biopsję.
4 grupa – takie wyniki cytologii informują o obecności komórek atopowych. Mogą świadczyć o istnieniu raka przedinwazyjnego, czyli takiego, który występuje w nabłonku i jest w 100% wyleczalny.
5 grupa – wyniki badania cytologicznego świadczą o wykryciu zmian złośliwych. Jeśli komórki atopowe nie są liczne i szybko zdecydujesz się na leczenie – masz spore szanse na uratowanie życia.
Skala Papanicolau powoli jest wypierana przez tzw. klasyfikację TBS (The Bethesda System). Podporządkowując stopnie Skali Papanicolau – TBS można przyjąć, że:
1 grupa odpowiada TBS w normie
2 grupa odpowiada stanom zapalno-odczynowym, które mogą wymagać leczenia
3 grupie może odpowiadać wynik ASC-US i LSIL, a także HSIL (obecność komórek atopowych)
4 grupa odpowiada CIN3 (neoplazja śródnabłonkowa – duże prawdopodobieństwo nowotworu)
5 grupa oznacza raka inwazyjnego
Wyniki cytologii według klasyfikacji TBS:
ASC-US i LSIL
Wyniki badania cytologicznego opisane jako ASC-US wyklucza obecność nowotworu po dalszej diagnostyce. Najczęściej wykonuje się powtórne badanie cytologiczne po około 4 miesiącach, a wcześniej kolposkopię, która umożliwia oglądanie powierzchni szyjki macicy w powiększeniu.
HSIL i CIN3
Wszystkie wyniki cytologii powyżej ASC-US wymagają szybkiej diagnostyki. U kobiet poniżej 25 roku życia wymagane jest powtórne badanie po 6 miesiącach, u osób starszych rozpoczyna się od kolposkopii lub testu DNA-HPV. Specjalista może także zlecić biopsję.
Cytologia jest tanim badaniem (ok. 40 zł), ale nie trzeba robić jej w prywatnym gabinecie. Jeśli kobieta jest ubezpieczona w NFZ może pójść do placówki publicznej, albo skorzystać z rządowego programu profilaktyki i wykrywania raka szyjki macicy, który gwarantuje bezpłatną cytologię raz na 3 lata, między 25, a 59 rokiem życia. Badanie cytologiczne w żaden sposób nie powinno krępować. Warto je regularnie wykonywać, ponieważ może uratować życie.
