Wstrząsem anafilaktycznym lub anafilaksją nazywamy gwałtowną, uogólnioną reakcję alergiczną wywołaną określonym, groźnym dla danej osoby alergenem. Jako że stanowi bezpośrednie zagrożenie życia, rodzice małych alergików muszą wiedzieć, jak postępować w takiej sytuacji.
Objawy
Wstrząs anafilaktyczny objawia się silną reakcją ogólnoustrojową, która może się pojawić już kilka sekund po kontakcie z alergenem, ale zdarza się, że niepokojące zmiany obserwuje się dopiero po upływie kilku godzin (najczęściej pojawiają się kilka do kilkunastu minut po kontakcie z danym czynnikiem).
Zmiany pojawiają się gwałtownie i narastają bardzo szybko. Należą do nich zazwyczaj:
• osłabienie,
• niepokój lub pobudzenie,
• bladość,
• pocenie się skóry, tzw. zimny pot,
• zaczerwienienie skóry i pokrzywka,
• spadek ciśnienia krwi,
• zaburzenie pracy serca,
• zawroty głowy,
• obrzęk twarzy, jamy ustnej (wraz z językiem i gardłem) i szyi,
• świąd całego ciała,
• kichanie, katar,
• nudności,
• skurcze żołądka,
• bole brzucha,
• wymioty,
• biegunka,
• trudności z oddychaniem, świszczący oddech,
• w skrajnych przypadkach dochodzi do drgawek, omdlenia i utraty przytomności.
Uwaga! Im gwałtowniejsza reakcja organizmu, a także – im wcześniej się rozwija po kontakcie z alergenem, tym większe zagrożenie dla zdrowia i życia dziecka.
Przyczyny
Do silnej reakcji alergicznej może doprowadzić wiele czynników. Najczęściej jednak wstrząs anafilaktyczny ma miejsce po:
• użądleniu przez szerszenia, pszczołę, osę, trzmiela,
• zjedzeniu niektórych produktów, jak np. orzeszki ziemne, laskowe, mak, cytrusy, ryby i skorupiaki, jaja kurze, mleko krowie, pszenica, soja, przyprawy, konserwanty, barwniki,
• przyjęciu niektórych leków, jak np. aspiryna, penicylina, tetracyklina, ibuprofen, ketoprofen, naproksen,
• leczeniu odczulającym (zwłaszcza w formie wstrzyknięć podskórnych),
• podaniu szczepionki lub surowicy odpornościowej,
• kontakcie z alergenem wziewnym – sierść konia, kota, lateks.
Zobacz też: Ubrania alergika. Wygoń alergię z dziecięcej szafy!
Bywa też tak, że gwałtowną reakcję alergiczną wywołuje dopiero dodatkowy czynnik, jak przegrzanie lub wychłodzenie organizmu, stres bądź intensywny wysiłek fizyczny.
Uwaga! Niekiedy nie udaje się odnaleźć przyczyny wstrząsu anafilaktycznego, który wówczas nazywamy idiopatycznym.
Jak pomóc?
W przypadku wstrząsu anafilaktycznego konieczna jest natychmiastowa pomoc lekarza, nie należy więc zwlekać z wezwaniem pogotowia. Zanim fachowa pomoc się pojawi, należy zrobić wszystko, by do organizmu dziecka dostała się jak najmniejsza ilość alergenu:
• jeśli dziecko zaatakowała pszczoła, należy jak najszybciej usunąć żądło,
• jeśli dziecko zaatakowała osa, należy szybkim ruchem oderwać owada od skóry,
• by ułatwić dziecku oddychanie, należy pomóc mu usiąść wygodnie oraz rozluźnić ubranie wokół szyi i w pasie,
• jeśli owad użądlił dziecko w rękę lub nogę, nad miejscem tym należy założyć opaskę uciskową, w miejscu użądlenia zrobić okład z kostek lodu, a daną kończynę unieść powyżej poziomu serca,
• należy podać dziecku dużą dawkę wapna,
• jeśli mamy przy sobie zastrzyk z adrenaliną, należy podać ją jak najszybciej,
• jeśli mamy przy sobie lek przeciwhistaminowy także należy go podać (przeciwdziała narastaniu objawów),
• jeśli dziecko straci przytomność, należy monitorować jego oddech i tętno, a w razie potrzeby rozpocząć reanimację.
Uwaga! Pogotowie należy wezwać także w sytuacji, gdy jedynie podejrzewamy, że może dojść do wstrząsu anafilaktycznego, np. jeśli użądlone przez owada dziecko jest alergikiem.
Przeczytaj: Alergik w szkole
Każdy przypadek wstrząsu anafilaktycznego – nawet jeśli towarzyszą mu nieznaczne objawy, wymaga obserwacji w warunkach szpitalnych (co najmniej 8 godzin).
Jak zapobiegać?
Jeśli wiemy, że nasze dziecko jest uczulone na jad owadów, przed wyjściem z domu w miejsca, w których może dojść do użądlenia (łąka, las itp.), powinniśmy wyposażyć malucha w lek przeciwhistaminowy, a najlepiej autostrzykawkę z odpowiednią dawką adrenaliny (dostępna na receptę). Przed udaniem się w takie miejsca należy też pamiętać, by nie używać mocnych zapachów, ani nie zakładać sobie lub dziecku wielokolorowych, jaskrawych ubrań (obydwa czynniki przyciągają owady).
Sprawdź: Skóra alergika a słońce
Dziecko w czasie zabawy na świeżym powietrzu nie powinno chodzić boso po trawie, pić słodkich napojów, a wszelkie inne spożywać przez słomkę. Zebrane ze sobą posiłki należy przechowywać w szczelnie zamkniętych, próżniowych pojemnikach, a przed spożyciem zawsze sprawdzać, czy nie dostał się do nich owad.
