Atopowe zapalenie skóry (AZS, wyprysk atopowy) jest jedną z najczęściej występujących chorób zapalnych skóry o charakterze przewlekłym lub nawrotowym. Obecnie ocenia się, że AZS występuje u 20-30 % dzieci. Najczęściej pojawia się przed 5 rokiem życia, często – przed 1 r. ż. dziecka.
AZS rozwija się w wyniku uszkodzenia bariery naskórkowej, interakcji czynników genetycznych, zaburzeń układu immunologicznego, czynników środowiskowych. U pacjentów z AZS woda w mniejszym stopniu jest wiązana w naskórku i następuje jej zwiększona utrata przezskórna. Elastyczność naskórka znacznie się zmniejsza, obserwujemy większą skłonność do jego mikrourazów i pęknięć.
Alergeny wziewne, klimat, stres, hormony, czynniki drażniące, mikroorganizmy oraz niektóre rodzaje pokarmów mogą dodatkowo nasilać przebieg choroby.
Jednak nie każdy chory z AZS reaguje na te czynniki zaostrzeniem. Choroba pojawia się najczęściej w drugim/ trzecim miesiącu życia i chociaż często ustępuje po kilku latach, zdarza się że trzeba się z nią zmagać przez całe dorosłe życie.
Jak się objawia?
Do najczęstszych objawów AZS zaliczyć należy suchość skóry, zaczerwienienie w zgięciach łokci, kolan oraz na twarzy. W najcięższych przypadkach zmiany mogą zająć całą powierzchnię skóry. Sucha skóra pęka i jest szczególnie wrażliwa, nadmiernie się złuszcza, jest szorstka, matowa. Wykwity skórne mają charakter polimorficzny, widoczne są pęcherzyki, grudki, guzki, strupy i nadżerki. Towarzyszą temu bolesność, świąd, pieczenie.
Przewlekłe drapanie dodatkowo powoduje pogrubienie naskórka. Objawy choroby mogą nasilać się w wyniku kontaktu z substancjami drażniącymi i alergenami lub na skutek spożywania niektórych produktów.
Jak leczyć AZS?
Kluczową rolę w leczeniu AZS odgrywa dermatolog. Istotnym celem leczenia jest odpowiednie nawilżenie skóry, dlatego podstawą jest ciągłe stosowanie właściwych emolientów. Preparaty te nie tylko nawilżają i natłuszczają skórę, ale poprzez przywrócenie integralności uszkodzonej bariery naskórkowej zmniejszają świąd oraz ryzyko infekcji (mikropęknięcia i szczeliny naskórka stanowią wrota dla bakterii, substancji drażniących, alergenów).
Terapia miejscowa jest podstawą leczenia AZS, jednak u pacjentów u których występuje uogólniony lub oporny, ostry stan zapalny skóry konieczne może okazać się zastosowanie terapii ogólnej. Często wykorzystywane są leki modulujące odpowiedź odpornościową, przeciwzapalne, antyhistaminowe oraz antybiotyki. Jako leczenie uzupełniające zaleca się również fototerapię, a także psychoterapię.
Bardzo ważne jest unikanie potencjalnych czynników drażniących, dbanie o czystość w domu, aby możliwie w jak największym stopniu wyeliminować kurz i pleśń.
Podkreśla się znaczenie wielokierunkowego postępowania obejmującego edukację dziecka oraz odpowiednie nawodnienie skóry, stosowanie środków zmiękczających, preparatów leczniczych o działaniu miejscowym jak i ogólnym.
Czy wystąpieniu AZS można zapobiec ?
Nie ma dowodów wskazujących na to, że eliminacja silnych alergenów pokarmowych z diety matki, zarówno w okresie ciąży, jak i podczas karmienia piersią, zapobiega rozwojowi AZS u dziecka. Dlatego też nie zalecam stosowania diet eliminacyjnych w czasie ciąży u kobiet z dużym ryzykiem atopii u dziecka. Jak wskazują badania dieta eliminacyjna może jedynie wpłynąć na mniejsze przyrosty masy ciała, niedożywienie ilościowe i jakościowe, niedobór wapnia, zwiększyć ryzyko porodu przedwczesnego.
Brak jest również pewności co do tego, że karmienie piersią ogranicza ryzyko zachorowania. W badaniach nie potwierdzono również, że leczenie probiotykami w trakcie ciąży oraz we wczesnym okresie rozwoju dziecka może opóźniać rozwój choroby.
