Gluten to słowo, które robi obecnie prawdziwą i niestety niekoniecznie pozytywną karierę. Jest ono coraz częściej spotykane zwłaszcza w popularnym zestawieniu „produkt bezglutenowy”. Dzieje się tak dlatego, że rośnie liczba osób, które są uczulone na gluten i chciałyby wyeliminować go ze swojej diety. Produkty zawierające gluten spożywa się praktycznie na co dzień, dlatego trzeba wysiłku, aby uniknąć kontaktu z tym alergenem. Zaskakujący jest fakt, że alergia na gluten występuje już u 10-20% społeczeństwa, a tylko część uczulonych osób zdaje sobie z tego sprawę. W tej sytuacji warto sprawdzić, czy i Ty masz alergię na gluten.
Czym jest gluten?
Gluten jest mieszaniną białek roślinnych, czyli gluteniny i gliadyny, która występuje w ziarnach niektórych zbóż. Źródła glutenu to przede wszystkim pszenica, jęczmień i żyto. Można go więc spotkać w takich, kojarzących się z mąką produktach spożywczych, jak pieczywo, czy makarony, a także – co już znacznie mniej oczywiste – także w słodyczach, wędlinach, nabiale, a nawet lekach. Jak widać, dosyć trudno go unikać. Nic więc dziwnego, że u osób alergicznie reagujących na ten składnik żywności, można zauważyć szereg objawów uczulenia.
Na czym polega uczulenie na gluten?
Oczywiście w żadnym wypadku nie wolno mylić uczulenia na gluten z celiakią, czyli poważną chorobą immunologiczną, która w wyniku nietolerancji na gluten powoduje uszkodzenie kosmków jelitowych. Alergia ma zupełnie inne podłoże i objawy niż celiakia. Dotyka też o wiele większej grupy osób. Celiakia występuje u ok. 1% populacji, natomiast alergia pokarmowa nawet u ok. 20%, w tym na gluten. Uczulenie na tę mieszaninę białek to łagodniejsza forma nietolerancji, która na szczęście nie powoduje uszkodzeń jelita cienkiego, ale układ odpornościowy nieprawidłowo reaguje na produkty z glutenem. Skutkuje to szeregiem nieprzyjemnych objawów. Co ciekawe, część z nich może nastąpić natychmiast po spożyciu alergenu, natomiast inne pojawiają się znacznie później. Objawy różnią się też w przypadku wieku osoby uczulonej. Najczęściej alergia zdiagnozowana zostaje już u niemowląt, ale może się także pojawić w późniejszym życiu.
Jakie są objawy uczulenia na gluten u dorosłych?
Jeśli chodzi o alergiczne objawy spożycia glutenu, mogą się one pojawić natychmiast albo dopiero po jakimś czasie od zjedzenia produktu zawierającego alergen. Natychmiastowa reakcja organizmu pojawia się w ciągu kilku minut do godziny i może polegać na wymiotach i biegunce lub przybrać postać pokrzywki na łokciach, kolanach i pośladkach. Czasem wygląda jak typowe AZS. Możliwe są także objawy dotykające układu oddechowego – między innymi wodnisty katar, problemy z oddychaniem spowodowane skurczem oskrzeli i wreszcie najgroźniejszy z wszystkich: wstrząs anafilaktyczny. Bardzo interesujący jest fakt, że w niektórych przypadkach silne reakcje alergiczne na gluten występują u osób dorosłych tylko w przypadku wysiłku fizycznego. Natychmiastowe objawy zależą od przeciwciał IgE.
Zupełnie od nich niezależne są symptomy, które mogą nastąpić nawet po dwóch dniach od zjedzenia produktu z glutenem. Wtedy najczęściej pojawia się biegunka lub nasilenie objawów skórnych.
Jakie są objawy alergii u dzieci?
Pozytywną informacją w przypadku dziecięcego uczulenia na gluten jest fakt, że w zdecydowanej większości maluchy z tej alergii wyrastają. Alergie u niemowląt są współcześnie zjawiskiem powszechnym, ponieważ ich układ odpornościowy w zanieczyszczonym środowisku narażony jest na działanie zbyt wielu szkodliwych substancji. Jeśli chodzi o uczulenie na gluten, to pojawia się ono w prawie jednej czwartej przypadków wszystkich alergii pokarmowych. Mleko matki nie zawiera glutenu, więc pierwsze objawy mogą się pojawić dopiero po kontakcie z glutenem w zbyt wcześnie wprowadzonych do diety kaszkach, biszkoptach czy pieczywie. U dzieci objawy mogą mieć przede wszystkim przebieg skórny, a znacznie rzadziej pokarmowy czy oddechowy. Oznacza to w praktyce, że uczulenie na gluten u niemowląt przejawia się raczej w charakterze wysypek skórnych w okolicach pośladków, ud, kolan i części lędźwiowej kręgosłupa niż biegunek, wymiotów i duszności.
Jak sprawdzić uczulenie na gluten?
Aby sprawdzić, czy ma się do czynienia z alergią na gluten, nie trzeba na początek zbyt wiele zachodu. W przypadku zaobserwowania któregokolwiek z niepokojących objawów należy przede wszystkim odstawić produkty z glutenem na jakiś konkretny czas – na przykład dwa tygodnie. Wówczas okaże się, czy dieta bezglutenowa wyeliminowała nieprzyjemne objawy. Dotyczy to zarówno dzieci, jak i dorosłych, ponieważ jedynie odpowiednia dieta jest w stanie pomóc. Dzieci, jak już zostało wspomniane, często wyrastają z tego uczulenia. U dorosłych alergii nie da się wyleczyć, ale unikanie glutenu umożliwia normalne funkcjonowanie, choć oczywiście nie jest to proste, ponieważ gluten znajduje się w składzie bardzo wielu produktów dostępnych na rynku. Stosowanie diety bezglutenowej wymaga uwagi i zaangażowania, ale jest na szczęście możliwe, dzięki szerokiej gamie artykułów bezglutenowych oferowanych przez firmy, które wychodzą naprzeciw oczekiwaniom osobom z nietolerancją glutenu.
Obserwacja i odstawienie glutenu to oczywiście nie wszystko. Zaburzenia spowodowane nietolerancją na gluten można, a nawet należy zdiagnozować, aby ponad wszelką wątpliwość wykluczyć groźną celiakię. Jeśli natomiast chodzi o uczulenie na gluten, to badanie obejmuje próby skórne, testy płatkowe i próbę prowokacyjną po okresie odstawienia glutenu. Bada się także swoiste IgE w surowicy. Pomoc lekarza specjalisty w przypadku alergii będzie oczywiście bezcenna.
Jeśli od jakiegoś czasu odczuwasz, wydawałoby się bez powodu, dyskomfort w kwestii objawów pokarmowych lub skórnych, warto sprawdzić, czy nie jesteś uczulony na gluten. Alergia ta może pojawić się w każdym momencie życia i być bardzo dokuczliwa. Można sobie jednak łatwo pomóc, odstawiając produkty z glutenem, by móc nadal cieszyć się dobrym samopoczuciem.
